اختلال لجبازی و نافرمانی یا ODD یک اختلال رفتاری در کودکان می باشد. در این اختلال کودک رفتار خصمانه و ستیزه جویانه دارد و در انجام کارهای روزمره اش دچار اختلال می شود. این اختلال در پسران بیشتر از دختران دیده می شود. کودکانی که دارای این اختلال هستند، معمولا در کنار این اختلال دارای اختلالات دیگری مانند ADHD، اختلالات یادگیری، اختلالات اضطرابی و .. می باشند. خوشبختانه این اختلال در همان سن کودکی قابل تشخیص و درمان است.
اخـتلال نافرمـانی مقابلـه ای ازجملـه رایـج تـرین تشـخیص هـای بـه طـوری کـه اختلال های سلامت روان در دوران کودکی است، مطالعات همه گیرشناسی در جمعیت های غیربالینی حاکی از آن است که این رفتارها در 16 تا 2 درصد کودکان در سـن مدرسـه دیده می شود. و با توجه به اختلال های طبقه بنـدی شـده در طبقه اختلال های رفتاری برون نمود قرار می گیرد، که مهم تـرین مشخصه آن یک الگوی مکرر و پایدار خلق خشـمگین/ تحریـک پذیر، رفتار جر و بحث/ مقابل های، و کینه توزی مشاهده می شود، آنها مجموعه های مستمر و مکـرر از رفتارهـای از کـوره در رفـتن، زودرنجی و یا به آسانی دلخور شدن، خشمگین بـودن، بحـث بـا مراجع قدرت، فعالانه مخالفت کردن با درخواسـت هـای مراجـع قدرت، به صورت عمدی ناراحت و سرزنش کردن دیگران بخـاطر اشتباهات یا بدرفتاری خودشان، را دارنـد . ایـن اخـتلال نیـز پیش آگهی خوبی ندارد و کودکان مبتلا اغلب دچـار مشـکلات سازگاری اجتماعی، عاطفه منفی و مشکلات تحصیلی و شغلی هستند. لازم به ذکر اسـت کـه اختلال نافرمـانی مقابله ای را باید از نافرمانی و لجبازی ناشی از ترس فرد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی، از اینکه مبادا مورد قضاوت منفی دیگران قرار گیرد، تفکیک کرد. با توجه بـه شـیوع نسـبتا بالای این اختلال و خطراتی که کـودک مبتلا در معـرض آن قرار دارد، مطالعه در ارتباط بـا شناسـایی علـل و درمـان امری ضروری طلقی شود.
بسیاری از ریشه های مشکلات رفتـاری از دوران کـودکی آغـاز شده و به دوره های بعـدی زنـدگی انتقـال مـی یابـد. بنـابراین، شناسایی و درمان به هنگام اختلال های رفتاری در کودکـان از اهمیت به سزایی برخوردار اسـت.
از طرفـی بـا توجـه بـه میزان شیوع و روند رو به رشد اختلال های دوران کودکی در طول زمان و هزینه های گزافی که در صورت درمان نشـدن بـر فرد، خانواده و جامعه تحمیل می شود، ضرورت توجه به درمان این اختلال را دو چندان می کند.
تعریف اختلال نا فرمانی مقابله ای بر اساس DSM-5:
الف) الگویی از خلق و رفتار بی قرار ،خصومت آمیز، گستاخانه و غیر منطقی که حداقل ۶ ماه طول کشیده و درخلال آن چهار مورد یا بیشتر از موارد زیر وجود داشته باشد:
خلق بی قرار و خشمگین
(۱)غالبا نمیتواند خشم خود را کنترل کند
(۲)غالبا زود رنج است و براحتی می رنجد.
(۳)غالبا خشمگین و یا اوقات تلخی میکند.
رفتار نافرمانی و یا گستاخانه (جروبحث و چالش برانگیزی)
(۴)غالبا با مراجع قدرت مشکل دارند ( برای کودکان و نوجونان با بزرگسالان ) مشکل دارند.
(۵)اغلب به طور فعال در مقابل درخواست مراجع قدرت و یا قانون مقاومت می کند و یا آن را رد می کند.
(۶)غالبا آشکارا دیگران را می رنجاند.
(۷) غالبا به خاطر اشتباهات خود ، دیگران را سرزنش می کنند.
غیرمنطقی بودن و کینه توزی
(۸) در ۶ ماه گذشته حداقل ۲ بار از سر کینه توزی قصد آسیب زدن یا ناراحت کردن دیگران را داشته
توجه: برای کودکان تا ۵ سال رفتار باید بیشتر روزها در یک دوره ۶ ماهه وجود داشته باشد و برای کودکان بزرگتر رفتار باید حداقل یک بار در هفته در یک دوره ۶ماهه وجود داشته باشد.
ب) آشفتگی رفتاری باید موجب اختلال چشمگیری در عملکرد اجتماعی، تحصیلی یا شغلی یا دیگر نواحی مهم عملکردی شود.
پ) رفتارها منحصرا در جریان یک اختلال خلقی، سایکوز، مصرف مواد، افسردگی یا اختلال دوقطبی روی نمی دهند
منابع:
DSM-5
مقاله تعیین اثربخشی درمانهای روانشناختی بر اختالل نافرمانی مقابلهای در ایران: فراتحلیل/ ناصره شاکری ، محبوبه طاهر ،عباسعلی حسین خانزاده ، محمدرضا محمدی سلیمانی/ 1401
