ارتباط بین دیابت و افسردگی (قسمت اول)
ارتباط بین دیابت و افسردگی
تحقیقات نشان داده اند شیوع افسردگی در افراد مبتلا به بیماری های مزمن مانند (سرطان ،بیماری های قلبی و دیابت )تقریبا دو الی سه برابر بیشتر از افراد عادی است . دیابت یکی از انواع بیماریهای مزمن است که به مراقبت زیادی نیاز دارد و فرد ناچار است برای جلوگیری از بالارفتن میزان قند خون و ابتلا به عوارض ناشی از آن ، شرایط بیماری و سطح قند خون خود را تحت کنترل داشته باشد .
بین دیابت و افسردگی ارتباط متقابلی وجود دارد . طوری که ،احساس غم و اندوه می کنید و انگیزه ی کافی برای مراقبت از دیابت خود ندارید . در نتیجه در کنترل دیابت خود ضعیف عمل می کنید که به دنبال آن سطح قند خون افزایش می یابد . با افزایش سطح قند خون "احساس خستگی و فقدان انرژی " در شما تشدید می شود و احساس اندوه می کنید و انگیزه ی کافی برای مراقبت از دیابت خود ندارید و این چرخه ادامه می یابد .
افسردگی معمولا در زنان مبتلا به دیابت ،افراد دیابتی که تنها زندگی می کنند ،افرادی که عوارض حاد یا طولانی مدت دیابت را تجربه کرده اند ،افرادی که در زندگی با عوامل استرس زا مواجه شده اند و همچنین افرادی که کنترل قند خون ضعیفی دارند شایع تر است .
مطالعات نشان داده اند که افسردگی در بیماران دیابتی که سطح هموگلبین ای وان سی (A1C)بالاتری دارند بیشتر است . تحقیقات به وضوح ارتباط بین افزایش قند خون و افسردگی را نشان داده اند ،ولی به طور کامل مشخص نیست که ایا افزایش قند خون سبب بروز افسردگی می شود یا افسردگی باعث افزایش سطح قند خون می گردد.
افسردگی مرتبط با دیابت
افسردگی تحت بالینی اصطلاحی است که برای توصیف افرادی به کار می رود که در حال حاضر علایمی از افسردگی را دارند اما معیارهای لازم برای تشخیص اختلال افسردگی بالینی را برآورد نمی کنند . نتایج تحقیقی که در کشور هلند انجام شد نشان داد تقریبا یک سوم افراد مبتلا به دیابت نوع یک و 37 الی 43درصد افراد مبتلا به دیابت نوع 2برخی علایم افسردگی را دارند . این در حالی است که افراد مبتلا به افسردگی تحت بالینی حتی ممکن است شرایط دشوارتری داشته باشند زیرا آنها معیارهای لازم برای اختلال افسردگی بالینی را ندارند و در نتیجه مورد درمان قرار نمی گیرند . هم چنین تعداد قابل توجهی از افراد مبتلا به دیابت دیابت ،علایم افسردگی خود را گزارش نمی کنند زیرا تصور می کنند این علایم بخشی طبیعی از روند بیماری آنهاست .
این افراد ممکن است درگیر نوع خاصی از پریشانی مرتبط با دیابت باشند که فرسودگی دیابتی نامیده می شود . فرسودگی دیابتی زمانی رخ می دهد که فرد احساس می کند بیماری دیابت و مراقبت از آن ،کل زندگی او را تحت تاثیر قرار داده است و کنترلی بر زندگی خود ندارد . این هیجانات با احساسات افسردگی تفاوت دارند و تأثیر مخربی بر مراقبت از دیابت فرد بر جای می گذارند .
علایم فرسودگی دیابتی شامل موارد زیر است :
- احساس شکست در مبارزه با بیماری
- احساس خشم و هیجانات منفی نسبت به بیماری خود
- احساس ناامیدی و ناکامی نسبت به رژیم غذایی دیابتی
- احساس از دست دادن کنترل در زندگی
- احساس نگرانی در مورد عدم مراقبت کافی از دیابت و در عین حال فقدان انگیزه و تمایل کافی برای تغییر سبک زندگی
- اجتناب از اقدامات مراقبت از دیابت و در نتیجه کنترل ضعیف دیابت
- احساس تنهایی و انزوا به دلیل ابتلا به بیماری
همان طور که می بینید فرسودگی دیابتی بر احساساتی متمرکز است که به طور خاص با دیابت ارتباط دارند ،در حالی که افسردگی فرد را به طور گسترده تری تحت تأثیر قرار می دهد که در آن فرد دارای افکار منفی نسبت به خود، دنیا و آینده است .
در این مواقع هر شخص ممکن است روش هایی را برای کاهش احساسات ناخوشایند و غم و اندوه خود در پیش گیرد ،از جمله ارتباط خود را با دوستان و اعضای خانواده گسترش دهد یا برای بدست آوردن آرامش به عبادات مذهبی پناه برد . مراقبت و کنترل صحیح دیابت نیز می تواند کمک کننده باشد . افراد دیابتی که سطح قند خون آنها نزدیک به محدوده ی طبیعی و قابل قبول است ،احساس خوشایند و شور و اشتیاق بیشتری نسبت به زندگی دارند و زندگی شان از کیفیت بهتری برخوردار است . اما گاهی احساس غم و اندوه در فرد فراتر از اندوه طبیعی است و ممکن است خبراز اختلال افسردگی دهد .
دیابت علاوه بر افزایش احتمال ابتلا به افسردگی ،از طرفی علایم آن را نیز تشدید می کند . تجربه ی استرس روزانه ناشی از کنترل دیابت و عوارض دیابت بر مغز می تواند در ابتلا به افسردگی مؤثر باشند .
در عین حال ،برخی علایم افسردگی با کاهش سلامت جسمانی و روانی کلی ،نه تنها خطر ابتلا به دیابت را افزایش می دهند بلکه منجر به تشدید علایم آن نیز می گردند . برای مثال پرخوری که در برخی افراد مبتلا به افسردگی دیده می شود و در نتیجه با افزایش وزن همراه است ،عامل خطری عمده برای ابتلا به دیابت محسوب می شود . علاوه بر این ،خستگی و احساس بی ارزشی ناشی از افسردگی سبب می شود افراد ،رژیم غذایی دیابتی و مصرف داروهای دیابت خود را نادیده بگیرند که منجر به تشدید علایم دیابت می شود . این افراد بنا به باور خود ،انرژی و انگیزه ی کافی برای مصرف منظم داروها ،چک کردن میزان قند خون و انجام فعالیت بدنی ندارند ،در نتیجه کنترل دیابت برای فرد دشوار می شود که خود احساس گناه و افسردگی به دنبال دارد . این چرخه ی معیوب غفلت از مراقبت از دیابت به دلیل افسردگی و احساس افسردگی به دلیل کنترل ضعف دیابت در زندگی فرد به طور مداوم تکرار می شود .
علاوه بر موارد یاد شده ،به هنگام استرس یا افسردگی ،بدن هورمون هایی را ترشح می کند که این هورمونها منجر به افزایش سطح قند خون و سایر تأثیرات منفی بر بدن می شوند .مطالعات نشان داده اند ،افراد مبتلا به دیابت که دچار افسردگی می شوند ،علایم دیابتی شدید تری را تجربه می کنند .
بروز استرس ناشی از احتمال ابتلا به عوارض دیابت ، عوارضی چون آسیب به چشم (رتینوپاتی )،اعصاب (نوروپاتی)، کلیه ها (نفروپاتی)فرد را تحت فشار قرار می دهد و یکی از عوامل ابتلا به افسردگی در افراد مبتلا به دیابت است .
مقابله با دو بیماری در یک زمان بی شک فرد را در شرایط دشواری قرار می دهد . بر پایه ی گزارشی بین المللی ،ابتلاء همزمان به دیابت و افسردگی ، تأثیر منفی بیشتری بر کیفیت زندگی فرد می گذارد ،نسبت به زمانی که فرد تنها به یکی از این دو بیماری مبتلا است .
ادامه دارد ..........
منبع :کتاب کنترل دیابت با مدیریت استرس ،اضطراب و افسردگی
ترجمه و نگارش :زهرا ازاد فر _کارشناس ارشد روان شناسی بالینی
دکتر مهنا کاظم پور –متخصص بیماری های داخلی
تهران نشر لگا ،1396
