اضطراب ناشی از تزریق انسولین در کودکان مبتلا به دیابت
یکی از شایع ترین بیماريهاي متابولیکی مزمن دوران کودکی، دیابت نوع یک است . به گزارش مرکز پیشگیري و کنترل بیماري ها، از هر 400 تا 600 کودك، یک نفر به دیابت نوع یک مبتلا می شود . دیابت نوع یک با میزان بروز سالانه 15000 مورد در کودکان رو به افزایش است . در حال حاضر، در ایران میزان مبتلایان به دیابت نوع یک بین 5 تا 10 % گزارش شده ،که سالانه یک درصد به آن افزوده می شود . انسولین درمانی و کنترل قند خون در محدوده طبیعی یکی از اهداف مهم درمان و کنترل دیابت نوع یک در کودکان است اما علی رغم فواید انسولین درمانی، تزریقات روزانه انسولین و یا خونگیري از نوك انگشت براي کنترل قند خون، تأثیرات روانشناختی متفاوتی بر روي کودکان دارد. در بسیاري از موارد، تزریقات و نمونه گیري از انگشت، موجب اضطراب، ترس و پریشانی کودکان و خانواده ها می شود . Rzeszut عنوان می کند ترس و اضطراب از تزریق در کودکان مبتلا به دیابت نوع یک شایع است . برخی محققان شیوع ترس و اضطراب از تزریق انسولین را بین 27 درصد تا 50 درصد گزارش کرده اند .
به طور کلی، تزریقات یکی از تجارب ترسناك، دردناك و اضطراب آور در میان کودکان بوده و باعث بروز دیسترس هاي عاطفی و رفتاري در آنان می شود. تزریقات روزانه انسولین، عامل مهمی در بروز دیسترس هاي رفتاري در کودکان مبتلا به دیابت است. این دیسترس که واکنش هاي رفتاري کودکان به ترس، درد یا اضطراب است گاه به صورت گریه، بیان کلامی درد و ترس، و خودداري از اجراي تزریقات نشان داده می شود . بدون شک تشخیص بیماري دیابت، براي خانواده منبع استرس روانی بزرگی محسوب می گردد و ممکن است روند زندگی عادي خانواده تغییر کند. این تغییرات در فاصله کوتاهی پس از تشخیص بیماري آغاز می شوند . مراقبت از یک کودك مبتلا به دیابت براي والدین بسیار تنش زا است .
والدین مسئولیت اصلی مراقبت و کنترل بیماري را بر عهده دارند و غالباً این بار مسئولیت بر دوش مادران بوده و استرس زیادي را نسبت به پدران تجربه می کنند . بنابراین انسولین درمانی روشی تهاجمی است که نیازمند تکرار روزانه بوده و پیروي از آن مشکل و گاه به یک چالش و منبع استرس براي کودکان و خانواده هاي آنها تبدیل می شود . به هر حال اگر آنان نتوانند به درستی با این رویه هاي تهاجمی روزانه خود از جمله تزریق انسولین سازگاري پیدا کنند، ترس و دیسترس و اضطراب تولید شده می تواند بر سایر جنبه هاي زندگی آنها تأثیر بگذارد. Stotland اشاره می کند، 45 درصد از بیمار مبتلا به دیابت نوع یک، به دلیل ترس از نیدل، از زدن منظم انسولین خودداري می کنند.
اضطراب ناشی از تزریق، اولین مانع روانشناختی براي پیروي از تزریقات روزانه انسولین در بین بیماران مبتلا به دیابت محسوب می گردد. کاهش تعداد دفعات تست قند خون و اجراي کمتر تزریقات انسولین منجر به کنترل ضعیف قند خون، بروز عوارض جبران ناپذیري از جمله نارسایی کلیوي و اختلالات بینایی می شود . دیسترس هاي مزمن مرتبط با مکرر بودن رویه درمانی دردناك، می تواند جداي از تأثیر خود بیماري، کودك را در جایگاه خطر پذیري براي اختلالات روانشناختی و رفتاري قرار دهد و اثر منفی بر روي سازگاري و انطباق کودك با مدرسه و خانواده داشته باشد. گاه این چالش هاي حل نشده باعث تغییر نگرش والدین به بیماري دیابت شده که خود بالقوه بر روي کنترل بیماري اثر گذاشته و تبعیت از درمان را کاهش می دهد و برخی از والدین عدم تزریق انسولین را به کلنجارهاي روزانه با کودك خود ترجیح می دهند. بنابراین با شناسایی میزان اضطراب و بررسی عوامل موثر بر آن می توان مداخلاتی در رابطه با کاهش اضطراب و پیشگیري از بروز پیامدهاي مرتبط با آن انجام داد.
نتایج بسیاري از مطالعات نشان می دهد تداوم اضطراب از تزریق می تواند مسبب اختلالات اضطرابی، افسردگی، ترس مرضی از تزریق، اجتناب و ترس کودك از سایر مراقبت هاي بهداشتی ، مشکلات روانی در والدین بویژه مادران ،تعارضات خانوادگی کاهش تعداد دفعات تست قند خون، اجراي کمتر تزریقات انسولین ، بستري شدن هاي مکرر در بیمارستان ،و افزایش هزینه هاي درمانی، نگرش منفی والدین و کودکان به بیماري و کاهش کیفیت زندگی کودکان مبتلا به دیابت شود . اضطراب از تزریق انسولین یکی از چالش هاي پیش روي کودکان مبتلا به دیابت و والدین آنها به ویژه در اوایل تشخیص بیماري است که گاه از سوي کادر درمان نادیده گرفته می شود و معمولا آموزش و یا مشاوره اي در این زمینه داده نمی شود. با عنایت به این مسئله که اضطراب از تزریق ممکن است سلامت جسمی و روانی کودکان را تحت الشعاع قرار می دهد، لزوم انجام مطالعات و مداخلات بیشتر در این زمینه، آشکار می باشد. پیشنهاد می شود با توجه به مرحله سنی و تکاملی کودکان از مداخلات شناختی و رفتاري مناسب و همچنین حمایت هاي عاطفی و آموزش مهارت هاي سازگاري به والدین، استفاده گردد.
منبع:
نرگس صادقی و همکاران : بررسی اضطراب ناشی از تزریق انسولین در کودکان مبتلا به دیابت، فصلنامه پرستاري دیابت دانشکده پرستاري و مامایی زابل، دوره 3-شماره 3- پاییز1394.
