تبعیت از درمان در بیماران مبتلا به دیابت(قسمت اول)
دیابت از شایعترین بیماری های مزمن در دنیای امروز است که مسبب ایجاد عوارض مختلف در بیماران است.با توجه به ماهیت بیماری و عوارض دراز مدت، دیابت در زمره اختلالات مزمن دسته بندی می شود که درمان قطعی ندارد اما قابل کنترل است. یکی از اصول کنترل دیابت، تبعیت بیماران از توصیه های درمانی پزشک می باشد، این امر منجر به بهبود کنترل قند خون و کاهش هموگلوبین گلیکوزیله می گردد که نتیجه آن کاهش عوارض بیماری و کاهش هزینه های مربوط می باشد. عدم تبعیت از رژیم دارویی که به صورت میزان عدم مطابقت رفتار افراد با توصیه های سلامتی یا درمانی تعریف می شود، یک فرآیند رفتاری پیچیده است و عوامل متعددی مانند خصوصیات فردی بیماران، رابطه متقابل پزشک و بیمار و سیستم مراقبت از سلامتی روی آن تأثیر می گذارد. سازمان جهانی بهداشت واژه تبعیت را برای استفاده در بیماری های مزمن پیشنهاد می کند.
تعریف تبعیت یا تمکین بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، میزان انجام رفتار فرد شامل مصرف دارو، رعایت رژیم غذایی و یا اجرای تغییر در شیوه زندگی مطابق با توصیه های ارائه شده توسط پرسنل مراقبت از سلامت، می باشد. عدم تبعیت از رژیم درمانی دربیماران دیابتیک با بستری شدن های مکرر در بیمارستان، عدم دریافت منافع درمان، هزینه های درمانی بالا و تعداد زیاد ویزیت های پزشک ارتباط دارد. میزان مرگ و میر در بیمارانی که به درمان هایشان پایبند نیستند دو برابر بیشتر از سایر بیماران می باشد.
اهمیت تبعیت از درمان
با توجه به ماهیت بیماری و عوارض درازمدت، دیابت در زمره اختلالات مزمن دسته بندی می شود که درمان قطعی ندارد اما قابل کنترل است. تبعیت از توصیه های درمانی توسط بیمار با مشارکت خانواده می تواند از عوارض حاد و مزمن بیمار جلوگیری کرده یا بروز آن را به تعویق بیندازد با این وجود اکثر بیماران در تبعیت از توصیه های درمانی کوتاهی می کنند. در حال حاضر نتایج متفاوتی در مورد تبعیت از توصیه های درمانی در مورد دیابت و عوارض آن در ایران گزارش شده است که همگی حاکی از عدم تبعیت بیمار از درمان خود بوده که به واسطه این عدم تبعیت عوارض این بیماری دو چندان شده و هزینه های درمانی چندین برابر افزایش یافته است . با توجه به پایین بودن سطح تبعیت از درمان در بیماری های مزمن، چالش مهم قرن 21 اجرای مؤثر خودکنترلی و تبعیت از توصیه های درمانی در بیماری های مزمن خصوصا دیابت نوع2 و اختلالات قلبی می باشد. از این رو تبعیت مطلوب از توصیه های درمانی، کنترل متابولیکی مناسب و در نهایت ارتقاء کیفیت زندگی و سلامت فرد اهمیت خاصی پیدا می کند که سبب کاهش عوارض بیماری می شود.
مهم ترین موانع تبعیت از درمان عبارتند از:
1)عملکرد ضعیف تیم درمان: یکی از مهمترین موانع در تبعیت بیماران از درمان، عملکرد ضعیف تیم درمان در مدیریت بیماری بود. بیماران نیاز دارند با دریافت مشاوره و تعامل با تیم درمان، توصیه های لازم برای مدیریت بیماری و انگیزه لازم برای پیگیری برنامه درمانی را کسب نمایند. عملکرد ضعیف تیم درمان در رابطه با عدم پاسخگویی به نیازهای بیماران، ارائه اطلاعات ناقص و متناقض و عدم جلب مشارکت بیماران در طرح مراقبتی؛ عدم اطمینان، سردرگمی و نارضایتی بیماران را به دنبال داشته و به تبع آن فرصت بیمار برای پیشگیری از عوارض را از وی خواهد گرفت.
2)تنگنای اجتماعی: یکی از موانع مهم در تبعیت بیماران از درمان، تنگنای اجتماعی بود. عدم رضایت بیمار از اجتماع پیرامون خود نظیر شرایط محیط کار و عکس العمل و رفتار اطرافیان و خانواده، شرایط سخت و استرس زایی را برای وی فراهم می آورد که مانع تبعیت از درمان می گردید.
3)درماندگی های شخصی : برخی از بیماران با مشکلاتی روبرو بودند که تبعیت از درمان را برای آنان سخت تر می نمود. مشکلات و درماندگی های شخصی بیماران شامل استرس و افسردگی؛ مشکلات اقتصادی و تحمیل بار اضافی ناشی از درمان و مراقبت بیماری بر اقتصاد خانواده؛ کهولت سن و کاهش انگیزه مراقبت از خود و وابستگی به دیگران؛ عدم کنترل شرایط نظیر تداخل نقش ها و تداخل تمایلات شخصی با اهداف درمانی، بیماران را در طول زندگی با بیماری مزمن دیابت، از درمان و مراقبت دائمی دور می نمود.
منبع:
صالح الدین بویا و همکاران: تبعیت از درمان در بیماران مبتلا به دیابت : یک مسئله مهم اما فراموش شده،فصلنامه علمی پژوهشی پرستاری دیابت زابل، سال ششم شماره 1زمستان 1396 ص: 351-341
