ترس از عوارض طولانی مدت دیابت
ترس از عوارض طولانی مدت دیابت نیز یکی دیگر از نگرانی های رایج در افراد مبتلا به دیابت است که بیشترین تأثیر مخرب را بر سلامت روان فرد می گذارد ،اما اغلب افراد این ترس و نگرانی را ابزار نمی کنند . عوارض ناشی از دیابت شامل موارد زیر است:بیماری های کلیوی (نفروپاتی )،بیماری های چشم ،اب مروارید ،گلوکوم ،رتینوپاتی ،بیماری عصبی (نوروپاتی )،بیماری های قلبی ،بیماری عروق مغزی ،بیماری پای دیابتی و بیماری های پوستی .
اما چه کاری می توانید برای مقابله با این نگرانی روزمره انجام دهید ؟
در ادامه به راهبردهایی برای مقابله با ترس از عوارض طولانی مدت ناشی از دیابت می پردازیم :
1. افکار خود درباره ی خطرات ناشی از دیابت را تحت کنترل داشته باشید . اگر چه همه ی افراد مبتلا به دیابت در معرض ابتلا به عوارض ناشی از ان قرار دارند ولی برخی از ان ها با وجود پیگیری مراقبت های دیابتی و بدون هیچ دلیل مشخصی دچار این عوارض می شوند و این عادلانه نیست . با این حال ،امروزه با پیشرفت فناوری در صنعت داروسازی ،داروها و تجهیزات پزشکی جدیدی برای دیابت نوع یک و نوع دو ارایه شده است ازجمله ،سیستم های نظارت مداوم بر قند خون ،پمپ های انسولین ،دستگاه های خانگی نظارت بر فشار خون و غیره .
2. واقعیت ها را به یاد داشته باشید . برخی افراد با شناسایی اولین نشانه ی عوارض ناشی از دیابت احساس می کنند فاجعه ای رخ داده است و تصور می کنند وضعیت سلامتی انها در بدترین حالت ممکن قرار دارد. با این حال ،در بسیاری از موارد اینگونه نیست و تشخیص یک عارضه ی خاص ناشی از دیابت انگیزه ی تازه ای را در فرد برای مراقبت بهتر از دیابت خود فراهم می اورد و به یاد داشته باشید که تغییراتی در رفتارهای مرتبط با سلامتی می تواند تأثیرات منفی ناشی از برخی عوارض را کاهش داده یا حتی متوقف کند .
3. بر انچه می توانید تحت کنترل داشته باشید تمرکز کنید :
خود مراقبتی در دیابت . احساس کنترل ،شما را در موضع قدرت قرار می دهد این احساس که می توانید برای بهبود وضعیت سلامتی خود تغییراتی را ایجاد کنید .اقداماتی که برای مراقبت از دیابت خود انجام می دهید تحت کنترل شما قرار دارند به طوری که می توانید برای پیشگیری از بروز عوارض یا کاهش تأثیرات منفی ناشی از ان ها ،تغییراتی را در برنامه ی مراقبت از دیابت خود ایجاد کنید از جمله ،افزایش فعالیت بدنی ،تغییر رژیم غذایی ،بررسی منظم قند خون و در صورت نیاز ملاقات با پزشک معالج . اگر چه ،میزان معینی از اضطراب در مورد عوارض ناشی از دیابت می تواند مفید باشد طوری که انگیزه تان را برای پیگیری اقدامات سلامتی و بهبود مراقبت از دیابت افزایش می دهد اما ترس و اضطراب بیش از حد از احتمال وقوع این عوارض نه تنها توانایی شما را برای مراقبت از دیابت کاهش می دهد بلکه تأثیرات منفی بر سلامت روان شما بر جای می گذارد . راهبردهای زیر به شما کمک می کند بر انچه می توانید تحت کنترل داشته باشید تمرکز کنید که در نتیجه ،ترس و نگرانی تان در مورد عوارض طولانی مدت ناشی از دیابت کاهش می یابد .
ترس از تزریق انسولین یا ترس از چک کردن میزان قند خون
در بسیاری از افراد مبتلا به دیابت ،تزریق انسولین و چک کردن میزان قند خون جزیی از اقدامات ضروری روزانه ی ان هاست .در حالی که انجام این اقدامات برای اغلب این افراد نا خوشایند و استرس زاست ،چه افرادی که به تازگی مبتلا به دیابت تشخیص داده شده اند و چه کسانی که مدت طولانی است با دیابت دست و پنجه نرم می کنند . ترس از تزریق تا حدودی طبیعی است .اغلب افراد تا جایی که بتوانند از ان اجتنا ب می کنند اما این ترس در برخی افراد تا حدی است که حتی فکر کردن به ان در ان ها اضطراب ایجاد می کند .
علایم و نشانه های ترس از تزریق انسولین از فردی به فرد دیگر متفاوت است . ان چه در همه ی این افراد مشترک است این است که از فکر کردن به تزریق انسولین یا بررسی میزان قند خون دچار اضطراب می شوند که ممکن است منجر به سر گیجه ،خشکی دهان ،تپش قلب ،تعرق ،لرزش ،نفس نفس زدن ،احساس ضعف و حتی غش شود ،در نتیجه از تزریق یا بررسی قند خون خود اجتناب می کنند.
چگونه بر ترس از تزریق انسولین غلبه کنیم ؟
کسب مهارت های ارام سازی و اعتماد به نفس یکی از روش هایی است که از طریق ان می توان درد و استرس ناشی از تزریق را کاهش داد . اعتماد به نفس در طول زمان با تمرین و با استفاده از ترکیبی از ارام سازی و ایجاد سلسله مراتب ترس پرورش می یابد . سلسله مراتب ترس مجموعه مراحلی است که در ان ها با استفاده از روش هایی می اموزید که بر ترس خود غلبه کنید ،ابتدا از موقعیتی اغاز می کنید که کم ترین ترس و اضطراب را ایجاد می کند و در نهایت به موقعیتی می رسید که موجب بیشترین ترس و اضطراب در شما می شود .
اگر هنگام ترس دچار ضعف و غش می شوید ،از انجایی که غش کردن با افت ناگهانی در فشار خون همراه است ،سعی کنید به جای ارام سازی با سفت کردن ماهیچه های خود ،مانع از احساس ضعف شوید ،بنابراین از روش تنش کاربردی استفاده کنید که روش انجام ان در زیر امده است :
روش تنش کاربردی برای جلوگیری از ضعف و غش :
تمام عضلات خود را در بازوها ،پاها و تنه به یک باره سفت کنید و به مدت پنج ثانیه در این وضعیت بمانید . پس از پنج ثانیه عضلات خود را شل کنید و دوباره سفت کنید . این تمرین را در منزل یا در مکانی ارام ،دوبار در روز تمرین کنید ،مدت زمان تمرین را به تدریج از چند دقیقه تا ده دقیقه افزایش دهید . تمرینات اول را به صورت نشسته و پس از چند بار تمرین به صورت ایستاده انجام دهید .
سلسله مراتب ترس خود را بسازید .
سلسله مراتب ترس ،مجموعه اقداماتی است که به منظور غلبه بر احساس ترس و اضطراب خود انجام می دهید . لیستی از موقعیت ها یا چیزهایی که در ارتباط با تزریق یا چک کردن سطح قند خون از ان ها اجتناب می کنید در جدولی وارد کنید . موقعیت ها را به ترتیب میزان ترس و اضطرابی که در شما ایجاد می کنند بنویسید ،به طوری که از موقعیت هایی شروع کنید که کم ترین ترس را در شما ایجاد می کنند . اولین موقعیت چیزی است که انجام ان را نسبتا ساده می دانید و ترس زیادی در شما ایجاد نمی کند ،مثلا نگاه کردن به سرنگ انسولین ،در دست گرفتن ان یا تماشای فردی که در حال تزریق است .
همان طور که می بینید ،اولین موقعیت ،اضطراب اندکی را در شما ایجاد می کند به طوری که بهتر از موقعیت های بعدی قادر به تحمل ان هستید . در سلسله مراتب ترس مانند یک نردبان ،موقعیت ها را یکی یکی طی کنید تا به اخرین موقعیت برسید . موقعیت ها را به ترتیب در نظر بگیرید و به یک باره به اخرین موقعیت نروید . با مرحله ی اول اغاز کنید .
دستورالعمل های لازم برای هر مرحله از این قرار است :
1.میزان ترس خود ر ا از صفر تا ده نمره گذاری کنید و در مقابل ان بنویسید .عد صفر به این معناست که ان موقعیت هیچ گونه ترسی در شما ایجاد نمی کند و ده به معنای بیشترین ترس از موقعیت است. زمان زیادی برای تعییین نمره صرف نکنید ،اولین نمره ای که به ذهن تان می رسد وارد کنید .
- چنانچه در طول انجام تمرین ،دچار ترس و اضطراب شدیدی شدید از تمرین ارام سازی که در ادامه امده است استفاده کنید ،سپس به ادامه تمرین بپردازید .
- از موقعیتی که کمترین ترس را در شما ایجاد می کند اغاز کنید ،چشم های خودرا ببندید و سعی کنید ان موقعیت را با جزئیات کامل در ذهن خود تجسم کنید .(مثلا در مورد ترس از تزریق انسولین تصور کنید که در حال تزریق انسولین هستید ). به اضطراب اندکی که احساس می کنید توجه نکنید و ادامه دهید اما اگر اضطراب زیادی را تجربه کردید به طوری که قادر به ادامه نبودید ،تمرین را متوقف کنید و تمرین ارام سازی را انجام دهید (تمرین آرام سازی :در مکانی راحت بنشینید ،چشمان تان راببندید ،نفس عمیق بکشید و هوا را به داخل ریه های خود بفرستید ،به مدت سه ثانیه نگه دارید و سپس به ارامی هوا را از ریه های خود خارج کنید .این کار را سه بار تکرار کنید .سپس چشم تان را باز کنید و به تغییراتی که در ذهن و بدن خود احساس می کنید توجه کنید . هنگامی که این روش را به خوبی اموختید می توانید هنگام کار بر روی سلسله مراتب ترس خود ان را با چشمان باز انجام دهید). پس از تمرین ارام سازی ،دوباره مراحل خود را از سر بگیرید و تا زمانی ادامه دهید که احساس کنید اضطراب تان کاهش یافته است ، سپس میزان اضطراب و ترس خود را از ان موقعیت نمره گذاری کنید و در جدول وارد کنید . در صورتیکه نمره شما کمتر از سه بود ،به مرحله ی بعد بروید ،در غیر این صورت دوباره ان موقعیت را تکرار کنید .
به نکات زیر توجه کنید :
- این مراحل را به ترتیب در مورد همه ی موقعیت ها انجام دهید و به مقدار اضطرابی که پس از پایان تمرین نسبت به ان موقعیت احساس می کنید از صفر تا ده نمره دهید .
- سعی کنید زمان مشخصی را در روزدر نظر بگیرید و این تمرین را هر روز انجام دهید .
- صبور باشید و عجله نکنید ،ترس شما در طول رمان و به تدریج شکل گرفته است پس بهبود ان نیز زمان بر است . فرایند تغییر رفتارها و احساسات فرایندی طولانی است و گاهی ممکن است پیشرفت اندکی داشته باشید یا اصلا پیشرفت نکنید اما نا امید نشوید و ادامه دهید .
- اگر در یکی از مراحل گیر کردید و از رفتن به مرحله ی بعد هراس داشتید ،ببینید چه کار ی می توانید انجام دهید تا انجام ان مرحله برایتان اسان تر شود ،مثلا تمرین را در زمانی انجام دهید که کمتر احساس خستگی می کنید ،یک نوشیدنی ارام بخش میل کنید ،مقداری قدم بزنید یا درباره ی ان با یکی از دوستان خود صحبت کنید .
منبع :کتاب کنترل دیابت با مدیریت استرس ،اضطراب و افسردگی
ترجمه و نگارش :زهرا ازاد فر کارشناس ارشد روان شناسی بالینی و دکتر مهناز کاظم پور متخصص بیماری های داخلی
