فعالیت جسمی و ورزش، روش بسیار کارآمدي در پیشگیري و درمان دیابت تلقی می شود. ورزش به عنوان یکی از مظاهر فردي و اجتماعی، ضمن حفظ بقا و سلامت روحی و جسمی جامعه جهت ایفاي صحیح نقش هاي فردي، خانوادگی و اجتماعی حائز اهمیت است.
تحقیقات نشان داده است افرادي که به طور منظم به ورزش می پردازند، کمتر از دیگران دچار ناراحتی هاي قلبی عروقی می شوند، فشارهاي عصبی کمتري را تحمل می کنند و از اعتمادبه نفس بیشتري برخوردارند، آنها به زندگی خوشبین ترند و کمتردچار افسردگی می شوند.
در مورد جایگاه ورزش در زندگی بیماران دیابتی نوع 2 اتفاق نظر بیشتري وجود دارد، درصورتیکه اثرات ورزش در دیابت نوع 1 کمتر روشن شده است. وجود این ابهامات از یک طرف و از طرف دیگر آشنایی کم با چگونگی تجویز ورزش به این بیماران، سبب می شود تا بهرة کودکان دیابتی از مزایاي شرکت در فعالیت هاي ورزشی محدود شود و مطالعات اخیر نشان می دهند که امکان شرکت کردن مبتلایان به دیابت نوع 1 بدون عارضه که کنترل متابولیکی مناسبی دارند، در تمام سطوح ورزشی از تفریحی گرفته تا حرفه اي وجود دارد .با توجه به اهمیت ورزش براي بیماران دیابتی در بسیاري از زمینه هاي اجتماعی، فرهنگی و ...، باید امکاناتی فراهم شود که همۀ افراد مبتلابه دیابت بتوانند در هر زمان، در هر کجا، با هر فرد یا گروه دلخواه، با هر شدتی که مایل باشند و به هر رشتۀ ورزشی که علاقه مندند، بپردازند و نشاط، سلامتی جسمی و روانی خود را به سهولت و ارزان ترین قیمت تأمین کنند و در کنار آن ظرفیت هاي اخلاقی، رفتاري و اجتماعی و عاطفی شان را رشد دهند.
ازاین رو شناسایی موانعی که بر سر راه مشارکت ورزشی این بیماران وجود دارد می تواند کمک شایانی به رفع آنها و ارائۀ راهکارهاي مؤثري در زمینۀ بالا بردن مشارکت در فعالیت هاي ورزشی کند. مطالعات نشان می دهد موانعی مثل محدودیت هاي فرهنگی، کنترل شدید خانواده،کمبودوقت، عدم دسترسی به امکانات، نداشتن پول، نبود مکان ورزشی مناسب، نداشتن یک همراه، احساس ناامنی، تجارب منفی، تنبلی، ناآگاهی و مشکلات جسمی یا روانی، رایج ترین عواملی اند که به عدم مشارکت دامن می زنند. کرافورد و همکاران موانع مذکور را با توجه به درجۀ اهمیت در هرمی قرار داده و نظریۀ مدل هرمی موانع را ارائه کرده اند. آنان موانع را به سه دستۀ درون فردي و ساختاري بین فردي تقسیم کردند .سبحانی و همکاران در تحقیقی با عنوان«بررسی و اولویت بندي عوامل مؤثر و موانع مشارکت ورزشی معلولین شهر اهواز»نشان دادند که به ترتیب اهمیت، عوامل سلامتی و تندرستی، لذت و نشاط و تعامل اجتماعی، مهمترین عوامل مؤثر مشارکت در فعالیت هاي بدنی و در بین موانع مشارکت ورزشی معلولان عوامل اقتصادي، محیطی، حمل ونقل، امکانات و تجهیزات و عوامل اجتماعی – فرهنگی مهمترین موانع هستند .
با اندکی تأمل در سؤالات مربوط به عوامل ساختاري، تأثیر بازدارندگی عواملی مانند کمبود درآمد و هزینۀ بالاي تهیۀ وسایل و تجهیزات ورزشی و همچنین ناآگاهی و نداشتن دانش کافی از فواید ورزشی به وضوح نمایان است. به علاوه در بخش عوامل فردي و بین فردي، عوامل فرهنگی و اجتماعی مثل عدم اعتماد خانواده ها به فضاهاي ورزشی، ممانعت خانواده از شرکت فرد در فعالیت هاي ورزشی و عدم اعتمادبه نفس فرد از عوامل مهم بازدارنده از شرکت در فعالیت هاي ورزشی در اوقات فراغت کارکنان مورد مطالعه است.
بدین ترتیب با توجه به ترتیب و توالی یادشده در مدل سلسله مراتبی عوامل بازدارنده از شرکت در فعالیت هاي ورزشی، می توان نتیجه گرفت که عوامل اقتصادي مهم ترین عامل بازدارنده در جامعۀ مورد بررسی است. عوامل فرهنگی و اجتماعی نیز در مراتب بعدي مطرح هستند. با توجه به اینکه در بیماران دیابتی عوارض و بیماري هاي دیگر نسبت به افراد عادي بسیار بیشتر است، ازاین رو همۀ این موارد سبب ایجاد مشکلات اقتصادي اجتماعی فراوان و به دنبال آن افزایش هزینه هاي جامعه می شود. گسترش و پیشرفت امکانات تشخیصی و درمانی در بیماران دیابتی با افزایش میزان بقا، بر میزان شیوع عوارض دیابت افزوده است و با توجه به اینکه عوارض بیماري دیابت در بیشتر سال هاي زندگی فرد را مبتلا می سازد، ازاین رو عواقب اجتماعی اقتصادي فراوانی را در پی دارد. بنابراین با توجه به اینکه هزینه هاي درمانی این افراد زیاد و سرسام آور است، بهمنظور افزایش مشارکت این افراد (مبتلابه دیابت) در فعالیت هاي ورزشی در اوقات فراغت، ضروري است که مدیران استانی و کشوري براي تعدیل و به حداقل رساندن عوامل بازدارنده از نظر اقتصادي، ایجادامکانات و فرصت هاي شرکت در فعالیت هاي ورزشی متناسب با توانایی مالی اینگونه بیماران، برنامه ریزي کنند. علاوه بر آن با فرهنگ سازي و ایجاد بسترهاي مناسب فرهنگی و اجتماعی، زمینۀ لازم را براي مشارکت هرچه بیشتر همه در فعالیت هاي ورزشی فراهم کنند تا بدین وسیله سلامت جسمانی و روانی آنها بهبود و بهره وري آنان افزایش یابد. ازاین رو می توان گفت براي مشارکت افراد مبتلا به دیابت بهتر است ابتدا در جهت رفع عوامل ساختاري مانند درآمد کافی، وجود وسیلۀ نقلیه، احراز سلامت جسمانی و مانند آنها گام برداشت. نگرش این افراد، جامعه و وابستگان آنها نیز اهمیت دارد.
منبع:
پژوهشهاي فیزیولوژي و مدیریت در ورزش دورة 12 ،شمارة 1 ،بهار 1399 ص : 69 -59 بررسی عوامل بازدارنده مشارکت در فعالیتهاي ورزشی بیماران دیابتی شهر ارومیه 2 – میرحسن سیدعامري ∗1 نسیم فروغی فرد 1 .کارشناس ارشد مدیریت ورزشی، دانشگاه ارومیه 2 .استاد، مدیریت ورزشی، دانشگاه ارومیه
