سواد سلامت ارتباطی و انتقادي و خودمراقبتی در بیماران دیابتی نوع دو
خودمراقبتی فرایندي است که در آن بیمار از آگاهی و مهارت هاي خود براي انجام رفتارهاي توصیه شده به وي بهره گیري می نماید. بنابراین بیماران نه تنها بایستی قادر باشند اطلاعات کافی در زمینه بیماري خود و چگونگی انجام مراقبت هاي لازم را کسب کنند بلکه بایستی بتوانند از دانسته هاي خود در موقعیت ها و شرایط مختلف استفاده لازم را ببرند. در واقع بیماران براي خودمراقبتی و مدیریت بیماري خود نیازمند دریافت اطلاعات صحیح و معتبر براي درك وضعیت خود و همچنین همکاري در برنامه هاي خودمراقبتی می باشند.
اگرچه پزشکان در طول تاریخ مهم ترین منبع براي دریافت اطلاعات بهداشتی و پزشکی بوده اند اما امروزه با گسترش رسانه ها و انتشار سریع اطلاعات از طریق اینترنت، دسترسی به دیگر منابع براي عموم مردم آسان گشته است، لذا مهارت هاي بیماران جهت دستیابی، درك صحیح و به کارگیري این اطلاعات تاثیر قابل توجهی بر رفتار و وضعیت سلامتی آن ها خواهد داشت. این مهار ت ها اخیراً تحت عنوان مفهوم سواد سلامت بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
سواد سلامت ارتباطی مهارت هاي پیشرفته ای ست که به افراد اجازه می دهد اطلاعات و معانی مربوط به آن ها را از کانال هاي ارتباطی متعدد استخراج کنند و از آن ها در عرصه عمل براي تغییر شرایط استفاده نمایند. سواد سلامت انتقادي نیز به مهارت هاي پیشرفته تري که به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات و به کارگیري آن ها براي اعمال کنترل بیشتر بر رویدادها و شرایط زندگی لازم است، اشاره دارد.
نتایج مطالعات مختلف نشان داده اند که سطح پایین سواد سلامت تاثیرات قابل توجهی بر رفتار بیماران داشته و پیامدهاي ناخوشایندي را به دنبال دارد. نتایج این مطالعات حاکی از آن است که بیماران با سواد سلامت ناکافی وضعیت سلامتی ضعیف تري داشته ، میزان بستري شدن در بیمارستان در آن ها بیشتر بوده و آمار مرگ و میر در آن ها تقریباً دو برابر بیشتر از سایر افراد است.
این بیماران با احتمال کمتري از مراقبت هاي پیشگیرانه استفاده می کنند و عموماً به طور یکسان و برابر با سایر افراد از خدمات سلامتی بهره نمی برند. سواد سلامت ناکافی تاثیر نامناسبی بر ارتباط پزشک و بیمار خواهد داشت. به طوريکه بیماران با سطح پایین سواد سلامت غالباً از روش ارتباطی منفعل استفاده می کنند، در تصمیم گیري هاي مشارکتی شرکت نمی کنند و در تعامل با پزشک خود با مشکلات متعددي روبرو هستند.
پژوهش هاي مختلف نشان می دهند که بیماران دیابتی با سواد سلامت ناکافی نیز با این مسائل و چالش ها روبرو می باشند و بر اساس نتایج این مطالعات افراد مبتلا به بیماري دیابت که سواد سلامت ناکافی دارند، دانش کمتري نسبت به بیماري خود داشته و به احتمال زیاد به توصیه هاي ارائه شده توسط متخصصین سلامتی و دستورالعل هاي نوشتاري در خصوص انجام رفتارهاي خود مراقبتی عمل نمی کنند، توانایی قبول مسئولیت هاي مرتبط با سلامتی خود را نداشته و در نتیجه کنترل قند خون ضعیف تري دارند.
با توجه به اهمیت خودمراقبتی در بیماران دیابتی و با توجه به اینکه دیابت بیماري خودمدیریتی است که بیش از 95 درصد از مدیریت آن توسط خود بیمار انجام می پذیرد و براي موفقیت در روند درمان بیماران بایستی از سواد سلامت بالایی برخوردار بوده تا قادر باشند که تصمیمات آگاهانه اي در خصوص بیماري خود در شرایط و موقعیت هاي مختلف بگیرند.
منبع:
مهنوش رئیسی و همکاران : سواد سلامت ارتباطی و انتقادي و خودمراقبتی در بیماران دیابتی نوع دو ، مجله دیابت و متابولیسم ایران.بهمن-اسفند1393؛ دوره)14شماره199-208(3
