عوامل خطر مرتبط با دیابت نوع یک
دیابت نوع یک، از جمله شایع ترین بیماری های مزمن دوران کودکی می باشد که در اثر تخریب سلول های بتای پانکراس رخ می دهد.با وجود این که این بیماری اغلب در سنین کودکی بروز می کند، اما حدود25% موارد در افراد بالغ تشخیص داده می شود.دیابت نوع یک، یک بیماری خودایمنی پیش رونده است و هنگامی علامت دار می شود که 80 تا85 درصد از سلول های بتای پانکراس تخریب شده باشد.بروز این نوع دیابت در حال افزایش است، به طوری که در اروپا و آسیای میانه و استرالیا، سالانه 2 تا 5 درصد رشد را نشان می دهد.
در سطح جهانی ، بیشترین میزان بروز دیابت نوع یک در فنلاند و ساردینا(45-37 هزار نفر در هر صدهزار کودک زیر15 سال)گزارش شده است که این میزان 400 برابر کشورهایی مانند ونزوئلا و قسمت هایی از چین می باشد که کمترین میزان بروز را دارند(5/.-1/.) هزار نفر در هر صد هزار کودک زیر15 سال).میزان بروز دیابت نوع یک در آمریکا بین 15 تا17 هزار نفر در هر صد هزار کودک زیر15 سال گزارش شده است.
مطالعات اپیدمیولوژیک ،بر شیوع متغیر دیابت در ایران دلالت دارد،به طوری که نتایج پژوهش ها میزان شیوع را در مناطق مرکزی و حاشیه ی بیابان های مرکزی حدود 16/3 درصد و در جنوب 13/6 درصد گزارش نموده اند.دیابت نوع یک حدود 10-5% کل موارد دیابت را تشکیل می دهد.
طبق پژوهش های انجام شده،بروز دیابت نوع یک به عوامل تغییر ناپذیر( مانند سن،جنسیت و سابقه ی خانوادگی) و تغییر پذیر(که بطور عمده محیطی هستند) بستگی دارد.
هر چند که ژنتیک به عنوان عامل اصلی در بروز این بیماری،نقشی اساسی و غیر قابل انکار دارد،اما عوامل متعدد دیگری نیز به عنوان عوامل توسعه دهنده،نقش مهمی در بروز این بیماری ایفا می کنند که نقش و قدرت این عوامل ممکن است در موقعیت های جغرافیایی مختلف، متفاوت باشد.
عوامل محیطی از جمله ایمن سازی در برابر عفونت ویروسی،رژیم غذایی به ویژه مواجهه با شیر گاو در سن کم،کمبود ویتامینD و شاخص های پری ناتال مانند سن مادر در هنگام زایمان،شانس ابتلا به دیابت نوع یک را افزایش می دهد. اما تاثیر واقعی هیچ کدام از عوامل محیطی بطور قطعی ثابت نشده است.در مطالعات متاآنالیز،نقش کم رنگی برای اثر پیشگیری کننده ی تغذیه با شیر مادر و کم ضرر بودن مواجهه ی زودرس با شیرگاو عنوان شده است.
همچنین ، در مطالعاتی برای دو متغیر رفتن به مهدکودک و مواجهه با بیماری های عفونی واگیردار، تقش پیشگیری کننده بیان گردید.علاوه بر این ،دوره ی کوتاه مدت تغذیه با شیر مادر و مواجهه ی زودرس با شیرگاو و یا فرمولاهای شیرگاو در شیرخوارانی که از نظر ژنتیکی مستعد بروز دیابت نوع یک هستند،باعث تخریب سلول های بتا می شود.
کمتر از 10 درصد افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به دیابت نوع یک هستند،به این نوع دیابت مبتلا می شوند و این مورد به نقش مهم عوامل محیطی در بروز دیابت اشاره دارد که می توان با شناخت بهتر این عوامل و مداخله بر روی آن ها در افراد مستعد، از بروز دیابت نوع یک جلوگیری نمود.
منبع:
زهرا دانا سیادت و همکاران: بررسی ارتباط عوامل خطر مرتبط با دیابت نوع یک: یک مطالعه ی مورد –شاهدی، مجله ی دانشکده پزشکی اصفهان: سال سی و چهارم/شماره ی 414/ هفته ی دوم اسفند ماه 1395.
