نوروپاتی دیابتی
نوروپاتي (بيماري اعصاب محيطي) به معني اختلال در كاركرد اعصاب محيطي بدن است. انتقال دوطرفه پيامهاي عصبي بين مغز يا نخاع و اندامهاي مختلف بدن از راه اعصاب محيطي صورت مي گيرد. نوروپاتی دیابتی مهمترین عارضه دیابت می باشد که باعث ناتوانی در بیماران می شود. شواهد حاکی از آن می باشد که شناسایی زودرس نوروپاتی می تواند باعث کاهش زخم پاي دیابتی و قطع عضو شود. در مقایسه با سایر عوارض مزمن دیابت، نوروپاتی با طول مدت ابتلا به دیابت و نحوه کنترل قند خون رابطه دارد. در موقع تشخیص دیابت در حدود 10 درصد بیماران شواهدي از نوروپاتی دیده می شود. نوروپاتی حسی دیابتی یکی از علل ایجاد زخم پاي دیابتی می باشد. تخمین زده می شود علت ایجاد زخم پا در بیماران دیابتی 50 تا 60 درصد ناشی از نوروپاتی محیطی، 15 تا 20 درصد به علت بیماريهاي عروق محیطی و 15 تا 20 درصد شامل هر دو علت می باشد .
علل ايجاد نوروپاتي ديابتي چيست؟
عوامل مختلفي در ايجاد نوروپاتي ديابتي مؤثرند كه مي توان از قندخون و فشارخون بالا در افراد ديابتي نام برد. فشار خون بالا ممكن است باعث از بين رفتن رگهاي خوني كه اكسيژن و مواد غذايي را به اعصاب حمل مي كنند، شود. فشارخون بالا سبب تخريب اعصاب نيز مي گردد. همچنين قندخون بالا روي بعضي فعاليتهاي شيميايي اعصاب اثر مي گذارد.
علامتهاي نوروپاتي ديابتي چيست؟
علامتهاي نوروپاتي ديابتي گوناگون است. بي حسي و كرختي در پاها اغلب نخستين علامت مي باشد. احساس گزگز، مومورشدن، سوزش، گاهی درد و بی حسی کامل در انتهاي اندام پیشرفت می کند .گاهي افراد هيچگونه علامتي ندارند در حالي كه بعضي ديگر به علت علامتهاي نوروپاتي به شدت ناتوان مي شوند. نوروپاتي ممكن است در عدهاي موجب پيدايش درد و در گروهي ديگر سبب بي دردي (حس نكردن درد) گردد. علامتهاي نوروپاتي در ابتدا اغلب خفيف هستند و تا مدتها فرد متوجه اين عارضه نمي شود.
آيا نوروپاتي انواع مختلف دارد؟
علامتهاي نوروپاتي با توجه به نوع اعصابي كه درگير مي شوند متفاوت است. ممكن است اعصاب متعددي درگير شوند و يا فقط يك چند عصب دچار اختلال گردند.
نوروپاتي منتشر حسي- حركتي
اين نوع نوروپاتي شايعترين نوع بيماري است كه سبب تخريب اعصاب محيطي در پاها، ساق پا و دستها مي شود و علامتهای آن عبارتند از:
بيحسي و كرختي يا عدم احساس درد و حرارت
درد شديد و گرفتگي در اندامها
حساسيت بيش از حد به لمس
از بين رفتن تعادل بدن
نوروپاتي كانوني
اين نوع نوروپاتي معمولاً به صورت ناگهاني بروز مي كند و روي اعصاب خاصي اثر مي گذارد كه علامتهاي زير را ممكن است پديد آورد:
درد رانها
درد شديد در ناحيه لگن
درد قفسه سينه، معده يا پهلوها
ناتواني در ديدن اشياء
دو بيني
بيحسي يك طرفه صورت
مشكلات شنوايي
نوروپاتي خودكار يا اتونوم
اين نوع بيماري، اعصابي را كه قلب و اندامهاي دروني را عصبدهي ميكنند، دچار اختلال مي كند و علامتهاي آن عبارتند از:
- اشكال در كاركرد مثانه (عدم تخليه كامل مثانه و تكرر ادرار و...)
كاهش توان جنسي
تخليه كند معده
مشكلات گوارشي مانند احساس پري معده، از دست دادن اشتها و...
اختلال در بلع غذا
اسهال يا يبوست
كاهش وزن
تعريق
افت شديد فشار خون زماني كه فرد از حالت نشسته به وضعيت ايستاده بر مي گردد.(كاهش فشار خون وضعيتي)
. رابطه بین نوروپاتی دیابتی و شانس ابتلا به زخم پاي دیابتی به خوبی شناخته است میزان بروز زخم پاي دیابتی 2تا 3 درصد در سال می باشد و 15 درصد افراد دیابتی در طول زندگی تجربه اي از زخم را دارا می باشند و رابطه قوي بین زخم و قطع عضو وجود دارد . نوروپاتی محیطی حدود 37 درصد از بیماران بالاي18 سال مبتلا به دیابت نوع 1 و حداقل 20 تا 40 درصد مبتلایان به دیابت نوع دو را گرفتار کرده است. از میان این عوامل، نوروپاتی شایع ترین علت ایجاد زخم پاي دیابتی است که در 90 درصد بیماران مبتلا به زخم پاي دیابتی دیده می شود. به طور کلی 7 درصد بیماران دیابتی در سال اول تشخیص دچار درگیري اعصاب می شوند که با طولانی شدن مدت بیماري شیوع آن افزایش یافته و بعد از 25 سال به بیش از 50 درصد می رسد.
نوروپاتي چگونه تشخيص داده مي شود؟
تشخيص نوروپاتي بر پاية علامتها و معاينات باليني است كه توسط پزشك انجام مي گيرد. البته روشهاي تشخيصي ديگري مانند نوار عصب نيز وجود دارد.
تشخیص سریع و زود هنگام نوروپاتی سبب می شود که بیمار نسبت به کنترل قندخون اهتمام بیشتري بورزد و همچنین با بکارگیري اقدامات مناسب و تغییر شیوه ي زندگی سبب کاهش عوارض می شود. شایع ترین آزمون هاي مورد استفاده جهت تشخیص نوروپاتی شامل مونوفیلاما ن gr 10/07/5 و آزمون درك ارتعاشVibration Perceptible Test(VPT)) می باشند . مونوفیلامنت وسیله اي قابل اعتماد و با استفاده ي آسان در جهت تشخیص خطر ایجاد زخم پا می باشد. افرادي که قادر به حس کردن مونوفیلامان 10gr/07/5 نباشند باید از مراقبت پیشگیرانه شامل آموزش و استفاده از وسایل پوشاننده ي پا استفاده کنند.در مطالعات متعددي حساسیت این آزمون 41 تا 93 درصد و اختصاصی بودن آن 68 تا 100 درصد ذکر شده است.
نوروپاتي ديابتي چگونه درمان مي شود؟
هدف از درمان ديابت رهايي از مشكلات ايجاد شده و همچنين پيشگيري از تخريب بيشتر اعصاب است. نخستين گام كنترل قندخون است زيرا كنترل خوب قندخون از پيدايش مشكلات جديد و بدتر شدن عوارض قلبي پيشگيري مي كند. براي كاهش يا دفع مشكلات مختلفي كه افراد مبتلا به نوروپاتي ديابتي دارند، روشهاي گوناگوني وجود دارد كه به برخي از آنها اشاره مي شود.
با اجراي برنامه هاي غربالگري می توان فاکتور هاي خطر بروز نوروپاتی محیطی دیابتی و به دنبال آن زخم پاي دیابتی را در هر بیمار دیابتی شناخت و با برنامه اي مناسب براي رفع یا درمان آن فاکتور خطر اقدام کرد و یا از به وجود آمدن آن عامل خطر جلوگیري کرد تا هم بتوان یک زندگی عادي را به یک بیمار دیابتی بخشید و هم از صرف هزینه هاي بسیار زیاد که بر کل جامعه تحمیل می شود، جلوگیري کرد.
منبع:
سیدحسن موسوي و همکاران: بررسی شیوع نوروپاتی در بیماران دیابتی نوع دو تحت پوشش مرکز بهداشت درمان ، صنعت نفت اهواز در سال 92-91،فصلنامه پرستاري دیابت دانشکده پرستاري و مامایی زابل،دوره 2- شماره 3- پاییز1393
پرستو بهاروند و همکاران: شیوع نوروپاتی محیطی در بیماران مبتلا به دیابت مراجعه کننده به مرکز دیابت شهرخرم آباد در سال1394، فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی لرستان، یافته / دوره هفدهم / شماره 2 / تابستان 94 / مسلسل64
